کیران آلن / کریس هارمن درگذشت

برگردان: نیما ناصحی

توضیح مترجم : کریس هارمن (1942-2009) اندیشمند و اکتیویست بزرگ مارکسیست و از
اعضای رهبری حزب کارگران سوسیالیست بریتانیا (SWP) بود. وی در کنار نظریه پردازانی
چون تونی کلیف ( بنیانگذار فقید حزب کارگران سوسیالیست بریتانیا ) ، الکس کالینیکوس
( که بخاطر ترجمه بسیاری از کتابهایش نزد فارسی زبانان شناخته شده است ) و جان ریز
، محور اصلی تروتسکیسم در بریتانیا بوده و هستند. تا جائی که راقم این سطور میداند
، از هارمن دو کتاب "تاریخ مردمی جهان" و "تبیین بحران؛یک بازنگری مارکسیستی" به
فارسی برگردانده شده است . متن زیر از کیران آلن (Kieran Allen) از اعضای رهبری حزب
کارگران سوسیالیست بریتانیا و از فعالین انقلابی ایرلند است .

کریس هارمن ، سردبیر نشریه سوسیالیسم بین المللی (International Socialism) در ساعات اولیه جمعه شب به وقت ایرلند [7 نوامبر ] در قاهره در گذشت .
کریس هارمن یکی از صریح ترین نویسندگان مارکسیست در اواخر قرن بیستم بود . وی در یک خانواده کارگری بدنیا آمد و پرورش یافت ، سپس به مدرسه اقتصاد لندن وارد شد و به سوسیالیستهای بین المللی پیوست ؛ جائی که به سرعت هم هنر اکتیویسم و هم تئوری را آموخت ، امری که در طول بقیه زندگی اش جدائی ناپذیر باقی ماند .
هارمن جوان ، هنگام تحصیل در کالج ، اغلب روشنفکران برجسته چپ را بخاطر سخنرانی برای دانشجویان دعوت میکرد با این امید که "نامهای بزرگ" ، جمعیت بزرگی را جلب خواهند کرد . اما هنگامی که صحبت آنان پایان می پذیرفت ، او هر گونه نقطه ضعفی در سخنرانی آنها را هنگامی که به فهم این مسئله مهم که " رهائی طبقه کارگر تنها باید عمل خود طبقه کارگر باشد " بازمیگشت ، نشان میداد . آیزاک دویچر ، مولف بیوگرافی سه جلدی تروتسکی ، یکی از اولین قربانیان جدل هارمن بود هنگامی که از برخی " دستاوردهای مترقی " حکومتهای استبدادی بلوک شرق حمایت کرد .
سوسیالیست اهل دری [Derry – شهری در ایرلند شمالی] ایامون مک کان اغلب داستانی را از دورانی تعریف مبکند که در هنگامه نبرد بوگساید [1] کریس هارمن در حالی که یک کوله پشتی از بیانیه های کارگران سوسیالیست داشت به شهر آنها آمد . و مردم درحالی که تقریبا صف کشیده بودند ، نشریات چپ را تقاضا میکردند .
این رویداد همچنین یکی دیگر از ویژگی های بارز زندگی کریس هارمن را نشان میدهد ؛ او یک انترناسیونالیست عمیق بود که سختی شرکت در مسائل کوچکترین گروهها در هر نقطه از جهان را برخود هموار میکرد . و این گواهی از زندگی اوست که او بسیار دور از منزلگاهش در لندن ، در قاهره یعنی جائی که شور و هیجان در چپ دوباره درحال پدیدار شدن بود ، درگذشت . تلاشها و نوشته های هارمن نقش کوچکی در کمک به جوانه زدن این بذرها نداشت .
یکی از مقالات کریس هارمن " پیامبر و پرولتاریا " برای جلوگیری از حاشیه ای شدن چپ در کشورهای عربی در برابر امواج فزونی یابنده اسلام سیاسی نوشته شد . مقاله به ادعاهائی که میگفتند اسلام سیاسی شکلی از فاشیسم را نمایندگی میکند حمله کرد و و برخاستن آن را از زاویه شکست ناسیونالیسم عرب توضیح داد ؛ و این بحث را مطرح کرد که بازگشت به اسلام راستین متعلق به روشنفکران طبقه متوسطی است که از تحقیر امپریالیسم رنج میکشند و این گروهها توانائی این را دارند که حمایت بخشهائی ار فقرای شهری را جلب کنند .
جنبش انقلابی ایرلند بسیار از بحثها و رهنمودهای کریس هارمن بهره برده است . کمتر از یکسال پیش او برای سخنرانی در یک مدرسه یکروزه پیرامون اقتصاد مارکسیستی به دوبلین سفر کرد . او مهمان همیشگی کنفرانس سالانه مارکسیسم بود . برای بیشتر از سی سال او عضو حزب کارگران سوسیالیست و یکی از پیشتازان این تشکل در جزئیات بحث درباره استراتژی ، تاکتیک و تئوری بود .
سهم اصلی کریس هارمن در جنبش مارکسیستی ، در نوشته هایش بود . او هنگامی آغاز به نوشتن کرد که بسیاری از متون مارکسیستی با فقر ایده که پشت پیچیدگی نثر پنهان شده بود مشخص میشدند . برای کریس هارمن ، مخاطب نوشته هایش فعالین باسواد طبقه کارگر و دانشجویانی بودند که میخواستند هوای تازه استدلالهای صریح و پخته را استنشاق کنند .
اولین جزوه او " چگونه انقلاب به انحراف کشیده شد " ( یا چگونه انقلاب شکست خورد ) توضیحی صادقانه بود از چرایی فساد انقلاب 1917 و منتج شدن آن به استبداد استالینیستی . این نوشته ، مستقیما علیه لیبرتارین هائی بود که در مقابل تشکیل یک حزب انقلابی می ایستادند .
هرکسی که میخواهد خواندن تئوری مارکسیستی را آغاز کند باید نگاهی به دو جزوه کریس هارمن بیندازد ؛ مارکسیسم چگونه کار میکند [2] ، مقدمه ای خوانا و مدرن بر دامنه گسترده ای از ایده های مارکسیستی است ، درحالیکه اقتصاد دیوانه خانه ، شاهکاری از صراحت است که مدعیات و دروغهای اقتصاد بورژوائی را درهم میشکند .
کریس هارمن دقیقا باین دلیل قادر است خوب بنویسد که وی بطورکامل کنه تئوری مارکسیستی را دریافته است . برای مثال یکی از آخرین مقالاتش نکته ای تکنیکی بر تئوری گرایش نزولی نرخ سود ، بود . او قادر به نوشتن هر دو نوع مقاله است [ هم ساده و هم فنی ] بخاطر اینکه به این شعار و اندرز بنیانگذار حزب کارگران سوسیالیست بریتانیا ، تونی کلیف ، پای بند است که گفت : " اگر شما نمیتوانید در ظرف مدت رفتن یک اتوبوس از ایوستون تا هاکنی توضیح دهید که چرا نیروهای نظامی بریتانیا باید از ایرلند خارج شوند ، این احتمالا باین دلیل است که شما بحث را تماما نفهمیده اید " .
بعد از کلیف ، کریس هارمن نماینده و شارح پیشرو این بحث بود که رژیمهای استالینیستی اروپای شرقی حکومتهای مطلقه سرمایه داری دولتی بودند و هیچ ربطی به سوسیالیسم نداشتند . کتاب او ، مبارزات طبقاتی در اروپای شرقی در زمانی نوشته شد که برخی از چپها گمان میکردند باید از رژیمهای استالینیستی دفاع کرد . برای بسیاری از چپهای جوانتر این کتاب یک نوشته بصیرت دهنده برای آشکار کردن مقیاس قیامهای کارگری علیه این حکومتهای مطلقه بود . در حالیکه کلیف شالوده ای برای تئوری پی ریزی کرد ، هارمن بطور ادامه دار آنرا با شرح مداوم از قیامهائی که در نهایت در فروپاشی این رژیمها در سال 1989 به نقطه اوج رسیدند ، روزآمد کرد .
ادراک هارمن از انقلاب بعنوان یک پروژه عملی و قابل تحقق که درک صحیحی از استراتژی و تاکتیک را میطلبد در [کتاب] آتش آخرین بار (The fire last time) که بهترین توضیح مارکسیستی را درباره قیامهای 1968 و عواقب آن ارائه میکرد ، و نیز در [کتاب] انقلاب شکست خورده (The Lost Revolution) که بعنوان یک رساله برای فهم استراتژی و تاکتیک بوسیله توضیح مورد انقلاب شکست خورده 1918-23 آلمان نوشته شده بود ، مشهود است .
در سالهای اخیر کریس هارمن دو شاهکار فوق العاده برجای گذارد ؛ تاریخ مردمی جهان ، بحثی جامع و عامه فهم درباب تاریخ انسانیت است که بدون شرمندگی از یک زاویه طبقاتی نگاشته شده است . گستره فضل و دانش نهفته در این کتاب میتواند برای هر سوسیالیست نقطه آغاز تفحص در باره الگوهای گسترده تاریخ جامعه طبقاتی باشد . کتاب کاپیتالیسم زامبی [= به معنای گیج و منگ و رو به موت ] یک دهه کار کریس برای فهم دینامیسم سرمایه داری مدرن را در خود دارد . این کتاب پایه مفهومی ای واضح و تحلیلی دقیق و مبتکرانه در باره چگونگی تعامل دولت مدرن و اقتصادهای سرمایه داری را درهم می آمیزد .
خاطره کریس هارمن اغلب تداعی کننده لحظاتی است که وی در آن به سرعت بحث درباره ایده های کلی مارکسیستی را به تفکر درباره چگونگی فشرده کردن یک بحث پیرامون یک شعار توده ای ، تبدیل میکرد . این چشمه استعداد از فهم عمیق دیالکتیک چگونگی پیوند حزب انقلابی با و آموختن از توده های گسترده طبقه کارگر برمی خاست . همین دیالکتیک بود که کریس را در واپسین سالهای عمرش به این سو هدایت کرد که مشکلاتی را درمعرض دید قرار دهد که حزب کارگران سوسیالیست بریتانیا پس از تلاش در جهت ایجاد پایه ای از چپ رادیکال در طول پروژه بزرگداشت تجربه کرد . بحثی که وی و رهبری کنونی حزب آغاز کرده اند ، برای بازگشتی واقعی به ساختمان حزبی ، برای توجهی دوباره بر مبارزات طبقه کارگر و برای گشایشی عظیم برای بحث و جدل در تشکلهای انقلابی بوده و هست ؛ و در همان زمان بانجام رساندن این کار بدون چرخشی درونی به یک حالت دفاعی ، بلکه با ساختن کادرهای انقلابی نوین در نگاهی بیرونی به گونه ای غیر دگماتیک .
فقدان کریس هارمن به طور ناراحت کننده ای احساس خواهد شد ؛ اما زندگی وی گواهی است بر این دستاورد که چگونه مردمان طبقه کارگر میتوانند ایده هایی شگرف خلق کنند حتی هنگامی که در نهادهای آکادمیک گمنام بمانند .
پانوشتهای مترجم :

[1] Battle of the Bogside - قیام همگانی وسیعی که در دری ایرلند شمالی در تاریخ 12 تا 14 آگوست 1969 روی داد . نبرد میان ساکنان ساکنان منطقه بوگساید ( همپیمان انجمن دفاع از شهروندان د ِری ) و نیروی پلیس ایرلند شمالی ( Royal Ulster Constabulary ) جریان داشت .

[2] ان کتاب بوسیله همین مترجم در دست ترجمه است که بزودی انتشار میابد .
درج شده توسط: اشتراک | در تاريخ : ۸/۲۱/۱۳۸۸ |

:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::